KẾT LUẬN

I.  Tóm tắt các vấn đề cần quan tâm

1. Thánh Nhạc phải Thánh

2. Thánh Nhạc phải là nghệ thuật đích thực

3. Thánh nhạc phải phổ cập

II.  Mong ước một tuyển tập Thánh Ca chung

I. TÓM TẮT NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN QUAN TÂM:

Ý thức các mầu nhiệm Phụng vụ là "chóp đỉnh" sinh hoạt của Giáo Hội,đồng thời cũng là nguồn mạch các nhân đức, nên Công Đồng Vat. II đã dành cả một Hiến Chế để bàn về Phụng vụ. Hiến Chế về "Phụng Vụ Thánh" đã mở ra một kỷ nguyên mới cho đời sống cầu nguyện của Giáo Hội. Nhờ đó, dân Chúa ngày một ý thức về vai trò quan trọng của Phụng Vụ trong đời sống Kitô hữu và Giáo Hội.

"Thật vậy, nhờ Phụng Vụ, nhất là trong hiến tế tạ ơn (Thánh Lễ), mà "Công cuộc cứu chuộc chúng ta được thực hiện". Phụng Vụ góp phần rất nhiều để giúp các tín hữu đem cuộc sống mình diễn tả và biểu lộ cho những người khác mầu nhiệm Chúa Kitô và bản tính đích thực của Giáo Hội chân chính…" Việc diễn tả và biểu lộ này được thể hiện qua những hoạt động Phụng Vụ.

Hoạt động Phụng Vụ mang một hình thức cao quý hơn khi các việc phụng tự được cử hành một cách long trọng, với tiếng hát do các thừa tác viên có chức thánh chủ sự và giáo dân tích cực tham dự.

Như thế Thánh Nhạc được Giáo Hội đề cao một cách đặc biệt và được coi là một trong những phần nòng cốt của Phụng Vụ. Bởi vì Thánh Nhạc cùng với Phụng Vụ có cùng một mục đích là làm vinh danh Chúa và thánh hóa các tín hữu.

Để đạt được mục đích này, Thánh Nhạc phải có những đặc tính tuyệt diệu là những đặc tính của Phụng Vụ, mà Linh Mục Nhạc Sư Kim Long đã phân tích một cách cặn kẽ trong giáo trình "Thánh Ca trong Phụng Vụ" Ba đặc tính tuyệt diệu đó là:

1. Thánh Nhạc phải Thánh (Sainte) và như vậy phải loại bỏ những gì là phàm tục không những trong bản chất mà cả nơi những người thể hiện.

• Bản chất của Thánh Nhạc: Là loại ca nhạc được sáng tác để cử hành Phụng vụ, nên phải thánh thiện và có nghệ thuật. Do đó những bài ca tác giả đã sáng tác cho những mục đích khác dù có đặt lời "đạo" cũng không được sử dụng trong Phụng vụ; nghĩa là tất cả những gì có liên quan tới ca nhạc đời đều không được chấp nhận trong nội dung cũng như không được để cho nó len lỏi vào cách trình bày.

• Nơi những người thể hiện: Phải có tâm hồn Phụng vụ và những hiểu biết về những quy luật của Phụng vụ và của Thánh Nhạc. Những người thể hiện bao gồm cả Nhạc sĩ sáng tác, thừa tác viên cử hành Phụng vụ, công đoàn Phụng vụ,ca đoàn và nhạc công. Hiểu theo nghĩa rộng tất cả mọi người viết và hát Thánh ca đều là những nghệ sĩ. Giáo Hội mong ước và kỳ vọng rất nhiều ở họ. Vì thế Giáo Hội dạy: " Còn nghệ sĩ nào có đức tin vững chắc và đời sống xứng với danh Kitô hữu, được thúc đẩy bởi lòng yêu mến Thiên Chúa và sử dụng theo lòng mộ đạo của mình, những năng khiếu do Đấng Tạo Hóa ban cho thì sẽ hết sức cố gắng để biểu lộ và diễn tả, thật khéo léo, thật thanh thoát và tài tình, nhờ những màu sắc, đường nét, âm thanh và sự hài hòa, những chân lý mình tuyên xưng, lòng sùng kính mình hâm mộ, khiến cho việc sử dụng ngành nghệ thuật cao quý này, trở nên cho bản thân như một hành vi tế tự và tôn giáo, và nghệ sĩ ấy sẽ hỗ trợ mạnh mẽ và linh động cho đức tin và lòng sùng kính của các tín hữu".

2. Thánh Nhạc phải là nghệ thuật đích thực: (véritable art): Thiếu tính chất này, Thánh Nhạc không còn là Thánh Nhạc nữa vì nó không thể giúp tâm hồn người nghe đạt được những công hiệu mà Hội Thánh nhằm khi dùng nghệ thuật âm thanh trong Phụng vụ.
3. Thánh nhạc phải phổ cập: (Universelle): Đức Piô X dạy rằng trong Thánh Nhạc cho phép mỗi dân tộc khả năng đưa vào ca khúc giáo đường những hình thái đặc biệt làm nên bản sắc riêng của âm nhạc dân tộc, nhưng phải lệ thuộc tính chất chung của Thánh Nhạc để thính giả ở các quốc gia khác không nảy sinh những ý niệm xấu. Sau Công Đồng Vaticanô II, Giáo Hội đã cho phép dùng tiếng địa phương, và Giáo Hội tôn trọng và phát huy những tinh hoa, những đặc tính của các dân nước… nhất là âm nhạc truyền thống của họ được quý chuộng và dành cho nó địa vị thích hợp trong Phụng vụ.

Ngoài những đặc tính trên đây, chúng ta cũng cần phải lưu ý một điểm quan trọng là tính cộng đoàn trong Phụng vụ, hay cụ thể hơn là phải đặt vị trí ưu tiên của cộng đoàn khi viết và chọn bài hát cho cộng đoàn Phụng vụ! Nghĩa là ca nhạc phải phục vụ cộng đoàn đang cử hành.

Huấn thị thứ ba, số 3 viết: "Hội Đồng Giám Mục sẽ chỉ định một số bài hát có thể dùng trong Thánh Lễ cho những cộng đoàn riêng biệt như thanh niên, thiếu nhi. Những bản hát này phải phù hợp với sự đoan trang thánh thiện của nơi thánh và việc phụng tự…. phù hợp với tinh thần và hoạt động Phụng vụ, …. không ngăn trở sự tham dự sống động của cộng đoàn và phải hướng dẫn sự chú ý và tâm tình và việc thánh đang cử hành".

Về vấn đề nhạc khí, Huấn thị Thánh Nhạc trong Phụng vụ nêu rõ:"Âm thanh của các nhạc khí cần phải làm sao gợi lên được vẻ trang trọng, tinh khiết, đạo hạnh, tránh mọi phát hiện nhạc đời và phải hun đúc được lòng sốt sắng của giáo dân ".

Nói chung Thánh Nhạc, theo cách nói của J. Leben là: "Điểm huyệt của Phụng tự Kitô giáo", nghĩa là trong lịch sử vấn đề ca và nhạc Phụng vụ luôn là đối tượng của nhiều cuộc tranh cãi đôi khi dữ dội; khi mà ca và nhạc do giáo dân đảm trách; khi nhạc bình ca lui bước, cây Guitare được đưa vào nhà thờ, đã làm cho Thánh Nhạc có vấn đề. Theo thiển ý của chúng tôi, khi nói "Ca và Nhạc " là "điểm huyệt" của Phụng vụ, điều đó có nghĩa là ca nhạc Phụng vụ mạnh thế hay yếu thế, hiệu quả hay hậu quả là do được sử dụng như thế nào trong Phụng vụ. Sử dụng ở đây bao gồm một quá trình: hiểu biết, sáng tác, chọn lựa để hát, hát khi nào, lúc nào những bài Thánh ca theo các qui tắc Phụng vụ mà Giáo Hội là Mẹ và Thầy đã khôn ngoan đã đặt ra. Làm theo sự hướng dẫn của Hội Thánh là làm theo Đức Kitô "Là con đường, là sự thật, và là sự sống", Bởi vì "Ai nghe các con là nghe Thầy, mà ai nghe Thầy là nghe Đấng đã sai Thầy tức là Cha".

Những thông điệp, những Huấn thị v.v... của Giáo Hội chỉ nhằm giúp cho Thánh Nhạc làm tròn chức năng của mình là tôn vinh Thiên Chúa và Thánh hóa các tín hữu. Người ta chỉ thực hiện được hai chức năng này khi:

• Ca nhạc theo đúng diễn tiến của Phụng vụ;
• Ca nhạc phù hợp với các phần đoạn của Phụng vụ.
• Ca nhạc càng dùng lời kinh thánh hay kinh nguyện Phụng vụ bao nhiêu càng diễn tả đúng tâm tình và tư tưởng phải có khi cầu nguyện.

• Ca nhạc góp phần trong việc nuôi dưỡng và giáo dục đức tin cộng đoàn Phụng vụ.

Những điều nói trong tập tài liệu tổng hợp này chỉ nhằm xoay quanh một cố gắng góp phần bảo vệ và xây dựng sự thánh thiện và vẻ nghệ thuật của thánh nhạc trong Phụng vụ. Vì vậy, vấn đề không thể được giải quyết bao lâu những người có khả năng âm nhạc (Nhạc sĩ, ca viên, ca trưởng, nhạc công) lo công việc đàn hát trong Phụng vụ chưa được học hành và hiểu biết vừa đủ về vấn đề này, và bao lâu cộng đoàn Phụng vụ (Tất cả tín hữu tham dự) không đòi cho được phục vụ đúng mức, bằng một lối nhạc hợp với Phụng vụ nhà thờ theo chỉ dẫn và lời dạy của Hội Thánh.

II. MONG ƯỚC MỘT TUYỂN TẬP THÁNH CA CHUNG:

Đã có nhiều tuyển tập Thánh ca ra đời. Những tuyển tập của tập thể như Cung Thánh Tổng Hợp, Tuyển tập Nha Trang, Tuyển tập Thánh Ca Hà Nội ( ), Tuyển tập Thánh ca 1,2 của Ban TN. GP. TP. HCM, Thánh Ca bình dân của , Chung Lời Ngợi Ca 1 đến 5 của Lm. Kim Long chủ xướng, Thánh Ca cộng đồng; những Tuyển Tập cá nhân rất là nhiều: Bộ tuyển tập Ca Lên Đi (gồm 5 cuốn) của Lm. Kim Long, Thánh Ca Vào Đời của Lm. Thành tâm, Bộ Nhạc Khúc Thiên Đường của ND, Ca Ngợi Tình Chúa của Ngọc Linh, Bài Ca Mới của Lm. Thiện Cẩm v.v…

Tuy nhiên điều chúng tôi mong ước là sớm có được một TUYỂN TẬP THÁNH CA CHUNG cho mọi tín hữu và mọi cộng đoàn của Giáo Hội Việt Nam, bởi vì:

• Việc cử hành Thánh Lễ, tự bản chất, tuần nào, ngày nào cũng được làm, do đó, cộng đoàn nào cũng cần có tuyển tập bài hát.
• Người Việt Nam Công Giáo ở bất cứ nơi đâu (trong nước hay ngoài nước) có tuyển tập này sẽ dễ dàng sử dụng mỗi khi đến bất cứ nơi nhà thờ Việt Nam nào; nhất là khi xa quê hương và được hát lên một bài Thánh Ca tiếng Việt mà bài hát đó lại đậm đà bản sắc dân tộc thì cảm động và sốt sắng đến chừng nào.
• Tuyển Tập Thánh Ca như một cuốn sách kinh đầy đủ giúp suy nghĩ cầu nguyện và nâng đỡ đức tin của cộng đoàn, nên cần có tính mục vụ.

Để đáp ứng những nhu cầu trên, thiết nghĩ cần phải có thời gian và sự cộng tác của nhiều người hữu trách cùng với những người có khả năng chuyên môn về nhiều lãnh vực (Thánh Kinh, Phụng vụ, Mục Vụ, Linh Đạo, Huấn Giáo và nhất là Âm Nhạc) để tổng hợp, thẩm định và tuyển chọn các bài ca Phụng vụ. Cũng cần tham khảo ý kiến của cộng đoàn dân Chúa khắp nơi về những bài Thánh Ca đang được sử dụng từ trước đến nay.

Theo ý kiến của nhiều người, TUYỂN TẬP THÁNH CA CHUNG cần có những yếu tố sau:

1. Về nội dung: Thứ tự các đề tài như sau:

1. Một số Thánh vịnh Thánh Ca năng dùng
2. Thánh lễ
3. Các mùa Phụng vụ
4. Các Chủ Nhật trong năm
5. Các lễ Kính Chúa – Giáo Hội – Đức Mẹ – Các Thánh
6. Khi cử hành các bí tích: đặc biệt: Rửa tội – Thêm sức – Hôn phối.
7. Cầu hồn.
8. Ca nguyện.
9. Các lễ Truyền thống dân tộc.

2. Có nhiều thể loại Thánh Ca:

   Cử hành Phụng vụ bao gồm nhiều tác động và nghi thức, nên mỗi thời điểm cần có những bài Thánh Ca khác nhau,bổ túc cho nhau: bộ lễ, các câu đối đáp, tung hô, Alleluia, vinh tụng ca v…v… Phải có những hình thức hát chung và riêng trong Thánh lễ.

3. Danh mục bài ca:phải rõ ràng, có hướng dẫn sử dụng trong những khi có thể được sử dụng nhiều trường hợp của cùng một bài ca.
4. Ít ra 2/3 số lượng bài ca được tuyển chọn có thể tiếp cận với hết mọi thành phần. Chắc chắn điều này khó có thể thực hiện được một cách trọn vẹn, vì thành phần dân Chúa đa dạng.
5. Lời và nhạc phải được tuyển nghiệm: Đảm bảo được đặc tính của Thánh Nhạc nhưng cũng phù hợp trình độ và lòng sốt sắng của mọi thành phần dân Chúa.
6. Bài hát mang tính cộng đoàn, nghĩa là trong cách xưng hô, trong tâm tình chung và trong hoàn cảnh nào cũng thích ứng được với cộng đoàn Phụng vụ được ĐK triệu tập.
7. Giá trị tự tại của tác phẩm là tiêu chuẩn để chọn lựa chứ không phải vì thời gian (sau trước) hay vì tiếng tăm của tác giả.
8. Về hình thức: Nên làm theo khổ 13x19 (cm), nhỏ hơn khổ giấy A5 để tiện mang theo người. Chắc chắn số lượng bài rất nhiều, số trang tăng, nên in bằng loại giấy"Bible" vừa bền và độ dầy vừa phải.

Trên đây là một số thao thức mong góp phần phát triển và làm phong phú thêm kho tàng Thánh Nhạc Việt Nam. Những thao thức này là những ý kiến để được các bậc Thầy và các bậc đàn anh hoạt động trong lãnh vực Thánh Nhạc đưa ra ở nơi này nơi kia, vào lúc này lúc khác. Chúng tôi chỉ là người góp nhặt, tổng hợp. Vì thế chắc chắn còn nhiều thiếu sót.Ước mong nhờ sự chỉ dạy và giới thiệu thêm các tài liệu từ các Đấng, các Bậc, chúng tôi sẽ mỗi ngày hoàn thiện hơn.

"Hoàn thiện trong Đức Kitô" (Cl 1, 28).

Nguyễn Duy